ÇARTER SÖZLEŞMELERİNDEKİ “WWWW” KLOZU VE BENZER DÜZENLEMELER

Geminin limanda hazırlık ihbarını verebilmesi için üç ana şart bulunmaktadır:

1.Gemi yükleme veya boşaltma faaliyeti bakımından fiziksel olarak hazır olmalıdır.

Türk Hukukuna göre ihbar süresinin sonunda geminin bu hale gelmesi yeterlidir, dolayısıyla burada geniş bir yorum söz konusudur.

2.Gemi hukuki bakımdan da yükleme ya da boşaltma yapmaya hazır olmalıdır.

Türk Hukukundaki geniş yorum burada da söz konusudur.

3.Geminin limana ulaşmış ve Türk Hukuku bakımından ihbar süresi sonunda rıhtıma yanaşmış olması lazımdır.

Bu konuda İngiliz Hukukunda fark mevcuttur. Buna göre ihbar sözleşmede geminin ulaşması gereken yere vardığı anda verilebilmektedir. Dolayısıyla sözleşmede rıhtım yazılı ise buraya, liman yazılı ise bunun ticari sınırlarına girmeden İngiliz Hukukuna göre ihbarın verilmesi mümkün değildir.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Uygulamada yukarıdaki ikinci ve üçüncü şartları taşıyan lehine değiştiren bazı klozlar bulunmaktadır. Bunlar sayesinde taşıyan yukarıda sayılan şartların bir kısmı (tam olarak) gerçekleşmeden ihbarda bulunabilmektedir. Bu bölümde söz konusu şartlar incelenecektir.

a. WWWW

(WIPON/WIBON/WIFPON/WCCON)

Çarter sözleşmelerinde karşımıza sıklıkla “wwww” kaydı çıkmaktadır. Bu kayıt genel olarak (her bir “w” bir olayı temsil etmek suretiyle) hazırlık ihbarının daha önce verilmesini sağlamaktadır.

a.1. WIPON KLOZU

(“whether in port or not”) limanda olsun veya olmasın

“WIPON” Klozu hazırlık ihbarının geminin limana gelmiş olmakla birlikte bunun içine girememesi halinde verilebilmesini sağlamaktadır. “WIPON” klozunun özellikle limandaki rıhtımların meşgul olması halinde taşıyana liman sınırından hazırlık ihbarını verme imkanını tanıdığını ileri sürülebilir.

a.2.WIBON KLOZU

(“whether in berth or not”) yanaşmış olsun veya olmasın

Geminin verdiği hazırlık ihbarını takiben gerekli süre dahilinde rıhtıma yanaşamamasının sebebi limandaki tüm rıhtımların meşgul olması ise WIBON Klozu ile böyle bir durumda hazırlık ihbarının geçer1i1iği bahsedilen engelden etkilenmeyecek, bu riziko adeta yükle ilgilinin faaliyet sahasına devredilmiş olacak, diğer bir ifadeyle starya süresi gemi rıhtıma yanaşmış gibi zamanı gelince iş1emeye başlayacaktır. Dolayısıyla (aksine sarih bir kaydın olmadığı her türlü halde) “WIBON” klozunun kapsamını rıhtımların meşgul olması haliyle sınırlandırmamız gerekmektedir.

a.3.WIFPON KLOZU

(“whether in free pratique or not”)

Yukarıda açıklanan iki kloz paralelinde WIFPON Klozu da taşıyana gemi serbest pratika (gemide bulaşıcı hastalık olmadığına ve karantina gerekmediğine ilişkin belge) almış olsa da olmasa da hazırlık ihbarının verilmesi imkanını vermektedir.

a.4.WCCON KLOZU

(“whether custom cleared or not”)

Gemi yükleme ya da boşaltma limanına ulaştığında burada ilgili faaliyetlere başlayabilmesi için öncelikle gümrük işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir. WCCON Klozu ile bu sebeple meydana gelebilecek olan gecikmeler engellenmekte ve bu sayede gümrük işlemleri tamamlanmadan dahi ihbarın verilmesi olanak sağlanmaktadır. Dolayısıyla bu kloz da ihbarın verilebilmesine ilişkin ikinci ana şartı taşıyan lehine değiştirmektedir.

b.DİĞER ÇARTERPARTİ KLOZLARI

''Near Klozu''

Geminin limana ulaşamaması halinde uygulamada taşıyana diğer bir limana gitme imkanı sağlayan sözleşme kaydı "so near thereto as she may safely get" ya da kısaca " near" olarak isimlendirilen klozdur. Bu hem rıhtımların meşgul olması halini, hem de geminin buraya ulaşmasını imkansız kılan hava şartlarını içine almaktadır.

Ancak "near" klozunun geçerlilik kazanabilmesi için geminin limana ulaşmasına engel olan halin hafifletilemeyecek ölçüde olması ve belirli bir oranda devamlılık arzetmesi gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle belirli bir süre devam edeceği anlaşılan engeller hüküm sürdüğü sürece geminin limana girmesinin mümkün olmaması lazımdır.

“Time lost” klozu (“time lost in waiting for berth to count as laytime”)

“Kayıp süre” "Time lost" (ya da geniş olarak “rıhtım beklerken kaybedilen süre starya’dan sayılır”) klozunun anlamı “WIBON”dan farklı gözükmemektedir. Ancak her ikisi arasında önemli farklar vardır. Öncelikle “WIBON” klozunun uygulanabilmesi için geminin mutlaka limana ulaşması gerekirken, "time lost" klozunda bu şart aranmamakta, diğer bir ifadeyle geminin rıhtım beklerken demirlediği yerin liman dahilinde olup olmaması değişiklik yaratmamaktadır. Dolayısıyla bu kayıt geminin rıhtım bulamaması sebebiyle beklediği bütün hallerde uygulanabilmektedir. Belirtilen sebepten dolayı incelenen klozun “WIPON / WIBON” kombinasyonunun etkisine sahip olduğunu ileri sürmek mümkündür.

“At or off the port” Klozu

At or off the port” kaydı ve bununla birlikte getirilen düzen yine geminin rıhtım bulunamaması sebebiyle kaybedilen süreyi taşıyan lehine starya süresinden saymak ve bu sayede bir an evvel sürastarya süresini başlatmaktır. Bundan dolayı bu klozu da (farklı geçerlik şartlarını bir an göz ardı edersek) “WIPON / WIBON” kombinasyonuna eşit olarak görmek mümkündür.